Dominika Kaszuba, domy pasywne, Stowarzyszenie Salon Literacki, Warszawa 2014.

Dominika Kaszuba zaskakuje konsekwentnym odwróceniem funkcji terminów technicznych wytrąconych z użytkowej jednoznaczności. Ich bezdyskusyjna ścisłość, okazała się pozorem, który można unieważnić jednym przenikliwym spojrzeniem w głąb sytuacji (zob. listy do m.). Poetycka strategia Kaszuby wychodzi od analizy struktur. Jej tekst absorbuje rytmy, drgania, zawieszenia procesów operacyjnych, ciemnienia warstw farby, skropliny korozji (zob. wejścia lub awaria w mieście w.). Określa ich właściwości ontologiczne (przekrój) tudzież potencjał semantyczny (zob. billboard nr 1 w drodze do Katowic). Sprawdza, czy w obrębie jednego monologu może zadziałać synergia różnorakich składników zmierzających do wspólnego znaczenia. Czy spontanicznie umieszczone w określonym kontekście elementy stworzą wspólnie język jednolity a na tyle niesprzeczny, że udźwignie całkiem poważne doświadczenia i diagnozy. To, co dotąd napisałem, sugerowałoby, że debiutantka naśladuje dykcję wczesnych awangard. Nic bardziej mylnego. Żaden poemat nie rozkwita tutaj z pojedynczej, centralnej metafory. Monolog płynie gęstym strumieniem, meandruje, przystaje. Architektura tej poezjo-prozy, choć robi wrażenie całkowicie przypadkowej, okazuje się ostatecznie bardzo solidna, zdolna udźwignąć najważniejszy problem: zamieszkiwanie „ja” w samym sobie. „Ja” dwoistego, przeżywającego napięcie pomiędzy swą zewnętrzną powłoką-rolą a głęboką istotą (por. setna rozmowa o kobiecości). Obcując z nim, należy się wystrzegać łatwych uogólnień. Bądźmy pewni, że jeśli ulgniemy stereotypowi, potraktuje nas szorstko. Drażliwe jest, obrażalskie? Skądże! Tylko jakby zmęczone wchodzeniem w kolejne role i porzucaniem ich przy pierwszej sposobności (por. mimikra. odkąd wyrabiam normę). Lecz pewnie o wiele bardziej utrudzone dzieleniem z jakimś „ty” dusznych, niezdrowych przestrzeni (alergen). Zaś każda ucieczka lub wyprowadzka ma charakter jedynie przemieszczenia przestrzennego, nie niesie ze sobą zasadniczej zmiany jakościowej. Tej dość pesymistycznej diagnozie towarzyszą kolejne, chociażby taka, z dziedziny ekologii funeralnej: „aż kiedyś przyjdzie ustawa śmierciowa i trzeba będzie mokrych, postrzelonych,/ chować w całkiem innej części cmentarza niż tych z silikonem./ a najgłębiej i osobno te z żelastwem w pochwie, żeby je piekło/ w stopy. ot, taka segregacja klasowa” (recykling). Przykre to? Przecież poetka nikomu i nigdzie nie obiecuje, że będzie przyjemnie albo przymilnie. Aczkolwiek chyba bardziej ją cenię za umiejętność celnego stawiania pytań o człowieczą kondycję, choćby takich: „kto cię postawił, wieżę z krwi i wody,/ a tera dziwi się twojej płynnej moralności?/ wyrzucił na brzeg, na podmycie fal, żebyś budował/ z pyłu i żwiru, przebijał patykiem tunele. nic tu po tobie/ i nic przed tobą nie było podobne. badasz się na wszystkie strony/ i choć są analogie, to na czyj obraz?” (mijanie). Wokoło takich pytań można osnuć całą antropologię. Chyba, że za ważniejsze uzna poetka spoglądanie na siebie z dystansu, co także należałoby już uważać za oznakę dojrzałości.                                                               Debiut wymagający skupienia, cierpliwości. Ale wart uwagi.     

Skrócona wersja tekstu przeznaczonego do publikacji w Dwumiesięczniku Literackim "Topos".